Moppen vertellen - Verhaaltaal.nl

MOPPEN ZIJN KORTE VOLKSVERHALEN

Moppen zijn volgens mij hele korte volksverhalen met onverwachte wendingen en een sterke plot en daarom tekstueel ook heel interessant. Ze zijn dikwijls volks en soms letterlijk eeuwenoud. Je deelt ze met anderen, en daarom moet je je ook kunnen inleven in je toehoorder. Mijn interesse ligt niet in originaliteit of grensverleggende humor. HOE vertel je moppen: daar ligt mijn interesse. Moppen goed vertellen geeft aan kinderen veel plezier en zelfvertrouwen. En... bepaald niet onbelangrijk: met dit soort communicatie krijg je vooral jongens aan de rol.

Volgens Deborah Tannen worden moppen vooral door mannen onderling verteld omdat moppen uitdagend zijn ten opzichte van de status tussen spreker en luisteraar. De verteller staat meteen hoger dan de luisteraar: hij weet de clou; hij heeft een podium. De ander wordt ontwapend zodra hij lacht. Zij betoogt dat vrouwen meer geïnteresseerd zijn in nivellerende relaties en dat moppen teveel een wereld weerspiegelen van winnaars en losers waarbij de onderlinge solidariteit op de tocht komt te staan.

Tips en achtergrondinformatie over moppen voor kinderen


Een mop is een verhaal(tje) waar je om kunt lachen. Dit komt omdat er iets onverwachts of grappigs in gebeurt.

Moppen zijn voor mij een vorm van volksverhalen. Volks omdat ze zich dikwijls niet houden aan grenzen van wat betamelijk of onbetamelijk is. Ze doorkruisen leeftijden, landsgrenzen en culturen op een lukrake wijze … en net als volksverhalen zijn ze nogal eens stokoud. Alleen lijken veel moppen nieuw: Jantje wordt Mr.Bean of een of andere BN’er. Een oude actualiteit wordt gewoon door een nieuwe vervangen.

Voor kinderen is de hele wereld nieuw. Zij kunnen daardoor “oude” moppen op een frisse manier waarderen.

Tips om met moppen te werken

Waarom zou je met kinderen moppen gaan tappen?
Voor de kinderen is het vertellen van een mop een uitdagende manier om uit te proberen wat je voor publiek kunt brengen. Bij jongens ontstaat daarbij nogal eens een fijne vorm van competitie waarbij lef minstens een zo grote rol speelt als bekwaamheid.
Humor speelt bij kinderen in hun leven een veel belangrijkere rol dan bij volwassenen. Moppen kunnen sociaal en gezellig zijn. Het is heel goed voor het zelfvertrouwen.
Wat moeilijker, maar heel mooi: zelf moppen maken.

Vanuit taal gedacht valt er veel aan moppen te beleven: fraaie taalwendingen, omkeereffecten, grote woordenschat en vooral het leren herkennen van de werking van de plot van een klein verhaal. De inhoud dwingt de vorm, maar de vorm dwingt ook de inhoud van de mop. In dat opzicht zijn moppen nauw verwant aan liedjes en gedichten.
De inhoud van moppen zoekt dikwijls de grenzen van taal op, zowel inhoudelijk als qua vorm.

Moppen verzamelen
Je begint zelf met moppen te verzamelen. Ik haal moppen van internet; uit moppenboekjes; uit tijdschriften. Laat de kinderen die dat willen ook zelf moppen inleveren. Die moppen bekijk ik wel van tevoren: je hoeft geen moppen te laten promoten die ver over de schreef gaan, en kinderen kunnen niet altijd juist inschatten of een grap discrimineert. Stop iedere mop opgevouwen in een kleurige doos (moppentrommel).  Vul de trommel aan met moppen die je zelf hebt verzameld. Je hebt best veel moppen nodig. Ik reken drie moppen per kind + tien moppen extra. Het is verstandig om de moppen als een digitaal voorraadje op te slaan. Als je de moppen digitaal opslaat heb je voor een volgende keer weinig werk. Bovendien kun je moppen snel weggooien die niet goed werken. Bij moppen die goed werken kun je daarvan nadien aantekeningen maken.

Voorbeelden van soorten kindermoppen


De meeste moppen komen tot ons als een sterk ingedikt verhaaltje met een onverwachte wending.
Er lopen twee zakken cement over straat. Zegt de ene: “Bah, het gaat regenen.”
Zegt de andere: “Niet zeuren, daar word je hard van.”

Op een of andere manier is er dikwijls sprake van een winnaar en een verliezer.
Een man vraagt bij de viskraam: “Hoe duur zijn die haringen?”. De verkoper antwoordt: “Twee euro per stuk”. “Is dat met uien?”, vraagt de man. “Ja,” zegt de verkoper, “de uien krijg je er gratis bij”. Waarop de man zegt: “Doe mij dan maar een kilo uien”.

Veel moppen verschijnen als een raadsel in vraag- en antwoordvorm.
Wat is groen en vrolijk? - Slalalalalala

Voor kinderen zijn er veel moppen die zich op school afspelen waarbij het kind meestal de slimste is.
Jantje zit in de klas en vraagt aan de meester: "Meester, word je gestraft voor iets dat je niet gedaan hebt?" Waarop de meester antwoordt: "Natuurlijk niet Jantje, als je niets gedaan hebt, waarom zou je dan gestraft worden. Het is juist beter als je niets gedaan hebt. Zo hoort het in het leven."
Jantje haalt opgelucht adem en zegt: "Ben ik ff opgelucht, ik heb namelijk mijn huiswerk niet gemaakt".

En ook thuis bij papa en mama is het kind het slimst.
Jantje komt thuis van de tennisles. Zijn witte broek is van onder tot boven vuil. Zijn moeder moppert: 'Je ziet eruit als een vieze big. Je weet toch wat een big is?'
'Ja, de zoon van een varken!'  

De drietraps opbouw is een buitengewoon populaire structuur bij moppen (en sprookjes). De eerste twee stappen geven een oplopende overdrijving. De derde trap zorgt voor een bizarre, overtreffende trap. Voordat je de derde trap vertelt kun je het best eerst een stilte laten vallen.
Een man gaat naar een dierenwinkel om een papegaai te kopen. De eigenaar van de winkel wijst drie papegaaien aan die er hetzelfde uitzien en zegt: "Deze papegaai aan de linkerkant kost 1000 euro." "Waarom kost die papegaai zoveel?" vraagt de man. De winkelbediende zegt: "Nou, deze papegaai weet hoe je een computer moet bedienen."
De man vraagt naar de volgende papegaai en er wordt hem verteld dat die 2000 euro kost omdat deze alles kan wat de andere ook kan, plus dat hij ook weet hoe je het LINUX besturingssysteem moet gebruiken.
Hoogst verbaasd vraagt de man naar de derde papegaai. Deze blijkt 4000 euro te moeten kosten. De man vraagt dus: "Wat kan deze dan allemaal wel niet doen?" Waarop de winkelbediende antwoordt: "Om eerlijk te zijn, heb ik hem nog nooit iets zien doen, maar de andere twee noemen hem de baas!"

Moppen laten horen en zien
Het is natuurlijk sportief als je als begeleider zelf een mop vertelt op verschillende manieren: goed, verkeerd, met een ander tempo of een andere intonatie, vanuit een andere persoon. Je kunt ook verschillende soorten moppen laten horen. Kies wel andere moppen dan die uit de moppentrommel die je vooraf hebt gemaakt.
Op je digibord kun je ook laten zien hoe kinderen moppen vertellen. Het voordeel is dat kinderen zien dat moppen vertellen ook met vallen en opstaan gaat. Dat geeft de burger moed, want perfectie heeft ook iets ontmoedigends. Zoek even met de termen: mop van de week kids Youtube.
Deze moppentapper is charmant, maar het loopt niet echt lekker. De Jantje-mop van Job.
Dit gaat al veel beter: de duizendpoot van Sibel en een vraag voor het trouwen.
Deze jongen is expressief en houdt het kort en bondig. Prima! De bibliotheekmop van Jules.
Hier nog een video van twee kinderen die moppen vertellen vanaf het beeldscherm. Ze hebben er veel plezier in en dat maakt het geheel charmant.

Moppen voor kinderen op internet:

www.kidsweek.nl/moppen
www.leukste-moppen.nl/categorie-kinder.html
www.kindermoppen.be

Nb. Dikwijls staan de kindermoppen op een aparte pagina op een site voor zowel kinderen als volwassenen.

Bekende moppensites (met dus de meeste moppen voor volwassenen):
www.moppen.nl
www.leukstemoppen.nl
www.verhalenbank.nl (historisch, met achtergronden)
www.tapu.nl (Turkse Nasreddin moppen)
De Volksverhalenalmanak met Turkse moppen

Tips geven
Maak je publiek nieuwsgierig:
• Kijk geheimzinnig
• Je kunt ook een vreemde beweging maken. Bijvoorbeeld: doe of je het koud hebt / ziek bent / heel vrolijk
• Wie vertelt de mop? Vertel je die zoals je zelf bent? Vertel je die alsof je slim bent? Of dom?
• Praat langzaam, geef de je publiek de tijd om het verhaaltje te horen en te snappen. Laat vlak voor de clou een kleine stilte vallen.

• Bekijk het einde van de mop heel goed. Bedenk daarna het begin van de mop: hoe ga het begin vertellen om het einde zo goed mogelijk te presenteren? Je denkt dus van achter naar voor!
  

Vertel hem als jezelf?
Vertel hem alsof je slim bent?
Vertel hem alsof je dom bent?

• Vind je publiek het leuk? Prima: stop je nu of weet je nog een mop?
• Vind je publiek het niet zo leuk? Geeft niks: niet geprobeerd... altijd mis! Stop je nu of weet je nog een mop?
• Als je een goede mop hebt, vertel die dan aan verschillende mensen op verschillende dagen. Je kunt de mop dan steeds beter vertellen en je krijgt dikwijls ook weer een andere mop te horen!

Moppen van het Meertensinstituut
De verhalenbanksite van het Meertensinstituut is een historische en wetenschappelijke site over Nederlandse volksverhalen. Er staan ook enorm veel moppen op waar al het ‘volkse’ historisch vertegenwoordigd is, dus rauw, rijp en groen en belegen door elkaar.
Je vult gewoon “Moppen” bij de zoekopdracht in. Heel bijzonder is dat je veel moppen bij geavanceerd zoeken ook nog kunt selecteren op gebied van afkomst, onderwerp, bron en zelfs op ‘leeftijd” (de oudste historische moppen eerst). Voor dat laatste kun je het best gelijk de hele opdracht in de google zoekbalk zetten: Meertens moppen sorteer op verteldatum
Als je historische belangstelling hebt is dit alles natuurlijk interessant, maar je kunt de frames van de moppen ook prima gebruiken om zelf nieuwe moppen te maken. Je verandert een aantal attributen en personen en als je er feeling voor hebt zijn de oude onbekende moppen weer als nieuw.

Moppenboeken voor kinderen
Ze zijn vaak voor een habbekrats te koop. Hier zijn een paar aardige:
Kidsweek moppenboek (verschillende delen van verschenen). Deze moppenboeken voor kinderen vind ik de allerbeste die ik de laatste jaren heb gezien.
Mr.Bean moppenboek (verschillende delen)

Wat moet je niet doen?

• Zeggen dat je een mop gaat vertellen over… (dan roept het publiek nogal eens: die ken ik al!)
  

• Veel moppen achter elkaar vertellen, want dan worden de moppen snel minder leuk.
  

• Moppen snel vertellen: je publiek lacht dan dikwijls niet omdat je ze dwingt om heel snel te denken. Je publiek is dan niet meer relaxt.
  

Afspraken over gedrag
Ik vertel het volgende: de moppentapper heeft niet alleen een goede mop, maar ook een goed publiek nodig. Ik zeg dat de kinderen straks "blind" moppen moeten kiezen. Je kunt daarmee geluk of pech hebben. Zo dek je als begeleider stiekem alvast de moppentapper in voor een niet zo geslaagde mop!
Discriminerende moppen heb je niet in je moppentrommel zitten, maar mocht er toch zo'n mop spontaan opborrelen in de groep dan kun je daar even kort op ingaan (deze komt niet uit de trommel, die is te gemeen, te grof enz...).

Opdracht geven en kleine groepjes maken
We maken groepjes van drie kinderen. Ieder kind kiest drie opgevouwen moppen uit de trommel. Hou je mop geheim voor de andere groepjes!

Bekijk de clou (het einde) van de mop heel goed. Bedenk daarna het begin van de mop: hoe ga je die vertellen? Oefen de mop in je groepje. Je mag een of twee moppen vertellen. Zorg dat de andere groepjes je niet horen bij het oefenen.

Wie wil zijn/haar mop vertellen voor de hele groep?
Als er één schaap over de dam is...
Tip: je kunt ook de groepjes van drie kinderen naar voren laten komen en dan pas vragen of zij voor de hele groep hun mop willen vertellen. Mag! Hoeft niet! Het groepje heeft als voordeel dat kinderen het idee hebben dat ze elkaar steunen.
Als de groep groot is: hou het met één mop per kind, anders is de aandacht bij de laatste groep teveel verslapt.

Eerste leesboekjes met moppen
Sinds enige tijd zijn er ook kinderboekenauteurs die boekjes met moppen maken voor kinderen van ongeveer 6 jaar die beginnen te leren lezen (Avi-lezen). Wat ik daar fijn aan vind dat iedere inspanning om de leestechniek onder de knie te krijgen als het ware beloond wordt met een lach. Ook hebben deze boekjes mooi verzorgde illustraties. Voorbeelden:

Haas kent een mop / Annemarie Bon (AVI M3)
Nog een mop / Erik van Os (AVI M3 t/m M4)
Wat een mop / Erik van Os (AVI M3 t/m E3)
Ken je die mop al? (AVI E3)
Tijd voor een mop (AVI M3)

Zelf moppen maken
Dat is moeilijker. Daar moet je een aparte vervolgles aan besteden en heeft pas echt zin als de eerste les een succes is.
Tip: je laat de drietallen hun moppen bij elkaar leggen. Vertel aan de kinderen dat ze moppen mogen maken die erg op deze moppen mogen lijken. Al snel gaan ze variaties verzinnen met ongeveer dezelfde plot! Dit levert veel pret op en de leerlingen leren de structuur en wendingen van allerlei moppen kennen.

Het Jeugdjournaal meldt ons dat uit onderzoek blijkt dat er steeds minder kinderen zijn die moppen vertellen. Jammer hoor!